Trombositopeni

Trombosit nedir?

Trombositler diğer kan hücrelerinde olduğu gibi kemik iliğinde yapılırlar. Kanda 150-400 000/mm3 arasında bulunurlar.Trombosit sayısı kişiden kişiye bazı farklılıklar gösterebilir. Ortalama 10 gün kadar yaşarlar.

Kanamanın durmasında trombositlerin rolü nedir?

Kanama halinde damarda önce kasılma olur, bunu takiben trombositler hasarlı damar duvarına yapışırlar. Yapışan trombositler daha sonra diğer trombositlerede yapışarak trombosit tıkaç oluşmasını sağlar,oluşan trombosit tıkaç geçici olarak kanamayı durdurur. Bu sırada kanda bulunan pıhtılaşma faktörleri aktif hale gelerek fibrini meydana getirirler. Fibrin  trombosit tıkacın dağılmasını önler, tıkacı sağlamlaştırır ve kanamayı durdurur. 

Trombositopeni nedir?

Trombosit sayısının kan sayımında belirtilen referans değerinin altında olmasıdır. Genellikle alt sınır olarak 150 000/mm3 kabul edilir. Kan sayımında trombositlerin düşük olduğu saptandığında periferik yayma ile bunun doğrulanması gerekir.

Trombositopeninin riski nedir?

Trombositopeni kanama riskini artırır ancak trombosit sayısı 80-100 bin’in altına düşmeden kanama riski artmaz. Trombosit sayısı ile kanamanın şiddeti arasında sıkı bir ilişki vardır. Trombosit sayısı 10000/mm3 den düşük olduğunda kendiliğinden hiçbir travmaya maruz kalmadan da kanama oluşur. Kanama genellikle cilt kanamaları, burun ve diş eti kanaması şeklindedir. Cilt kanamaları ya toplu iğne başı büyüklüğünde yaygın kırmızı cilt döküntüleri (peteşi), ya mercimek büyüklüğünde yaygın kırmızı cilt döküntüleri (purpura ) ya da ciltte morluk (ekimoz ) şeklindedir. Diş eti kanamaları kendiliğinden veya diş fırçalarken oluşur. Kesik oluştuğunda kanamanın uzaması trombositopeninin diğer bulgusudur.

Yalancı trombositopeni nedir?

Kan sayımında trombositopeni olduğu halde periferik yaymada trombositopeninin saptanmaması halidir. Bazı insanların kanında bulunan antikorlar test tüpündeki kimyasal madde ile reaksiyona girerek sayımın hatalı sonuçlanmasına neden olurlar.

Trombositopeni nedenleri nelerdir?

1- Kemik iliğinde yetersiz trombosit yapımına bağlı olarak oluşan trombositopeniler:  Doğuştan itibaren trombositlerin kemik iliğinde yapımında bozukluk vardır. Kemik iliğinde trombositleri meydana getiren ana hücrelerde sayıca düşüklük veya kalite olarak yetersizlik vardır. Bunun sonucunda trombosit yapımı yetersizdir ve trombosit sayısı doğumdan itibaren düşüktür (Bernard Soulier ,TAR sendromu vs ).
Bazen ilikteki yetersiz trombosit yapımı ileri yaşlarda ortaya çıkabilir. Trombositler diğer kan hücreleri gibi kemik iliğindeki ana  hücrelerden meydana gelirler. Ana hücrelerin sayıca yetersiz olması (aplastik anemi, radyoterapi ,kemoterapi ,kimyasal maddeler ve bazı enfeksiyonlar sonrası ) veya  kemik iliğinin  anormal hücrelerle işgal edilmesi (lösemi, lenfoma ve akciğer, meme kanseri gibi kemik iliğini tutan kanserler) durumunda  yeterli sayıda trombosit üretilemez. 
2- Trombositlerin aşırı yıkımına  bağlı olan trombositopeniler:
Trombositlerin yıkım hızı yapım hızından fazla olursa trombositopeni gelişir. Trombositlere karşı oluşan antikorlar trombositlere yapışarak dalak veya karaciğer gibi organlarda yıkılmasına  neden olur. Trombosit antikorları bazı ilaçların kullanımına bağlı olarak gelişebilir. Ayrıca romatizma veya tiroid hastalarının  bazılarında da bu antikorlar oluşabilir. İmmun trombositopenik purpura (İTP) gibi hastalarda ise bu antikorların neden meydana geldiği bulunamaz .
Trombositopeni damar içinde kontrolsüz olarak anormal pıhtı oluşumuna bağlı olarak oluşabilir. Fazla kullanılmaya bağlı olarak oluşan bu trombositopenilere örnek trombotik trombositopenik purpura (TTP) ve  yaygın damar içi pıhtılaşmasıdır.
3- Dalak büyüklüğüne bağlı olarak gelişen trombositopeniler;
Dalağı büyüten hastalıkların seyrinde trombositopeni görülebilir. Büyümüş dalakta trombositlerin toplanması ve yıkılması sonucu trombositopeni gelişir.

Trombositopeni tedavi seçenekleri nelerdir?

Trombositopeni tedavisi trombositopenin nedenine göre değişir. Trombositopeni oluşturan neden ortadan kaldırılmaya çalışılır. Doğumsal  olarak veya erişkin yaşta  oluşan kemik iliğinde trombosit yapan ana hücrelerde  yetersizlik (aplastik anemi, Bernard Souiler vs)  sonucu meydana gelen trombositopenilerde de trombosit süspansiyonları verilir, aplastik anemide ilaveten kombine ilaç tedavisi  kullanılır.
Trombositopeni kemik iliğinin anormal hücrelerle (lösemi, lenfoma, kanser hücreleri) işgal edilmesine bağlı ise esas hastalığın tedavisi gerekir. Trombosit süspansiyonları da verilir. Aşırı ve kontrolsüz damar içi pıhtı oluşumuna bağlı trombositopeni varsa tedavi farklılık gösterir. Yaygın damar içi pıhtılaşmada (DIC) trombosit süspansiyonu ve heparin, TTP’de ise plazma değişimi (plazmaferez) uygulanır.
Trombositopeni enfeksiyonlara bağlı ise enfeksiyonların tedavisi ,ilaca bağlı ise ilacın kullanımının bırakılması gerekir. İmmun trombositopenik purpurada (İTP)  trombosit süspansiyonları genellikle yetersiz kaldığından kortizon gibi ilaçlar kullanılır.

Trombositopenili hastalar nelere dikkat etmeliler?

Trombosit sayısı yiyecek ve içeceklerden etkilenmez. Bu nedenle hastaların trombosit sayısını artırmak için diyet yapmaları gerekmez. Ancak kullanılan bazı ilaçlar ve besinler trombositlerin fonksiyonlarını bozduklarından trombositopenik hastalarda kanama oluşmasını kolaylaştırabilirler. Omega 3 trombosit fonksiyonlarını bozar. Bu nedenle trombositopenik hastaların omega 3 içeren ilaç kullanırken ve  omega 3 den zengin deniz mahsullerini tüketirken dikkatli olmaları gerekir. Trombositopenik hastaların mecbur kalmadıkça hiçbir ilaç kullanmamaları, eğer ilaç kullanacaklarsa doktorlarına danışmaları gerekir. Ağrı kesici olarak aspirin kullanılmamalıdır. Çünkü aspirin trombosit fonksiyonlarını bozan bir ilaçtır. Ağrı kesici kullanılması gerektiğinde parasetamol (parol,vermidon, termalgine ,minoset) içeren ilaçlar kullanılabilir.

Trombosit süspansiyonu nedir?

Trombosit süspansiyonu ya bağışlanan kanlardan elde edilir ya da  özel makineler kullanılarak vericilerden direk elde edilir. Trombosit süspansiyonları oda ısısında 1günlük veya en fazla 5 günlük olarak hazırlanır. Trombosit süspansiyonları beş günden uzun süre bekletilemez .